Προσβολή προσωπικότητας: Προϋποθέσεις και απορρέουσες αξιώσεις

Προσβολή προσωπικότητας

Σύμφωνα με το άρθρο 57 ΑΚ, «Το πρόσωπο που έχει προσβληθεί παράνομα λόγω του χαρακτήρα του έχει δικαίωμα να απαιτήσει την άρση της προσβολής και τη μη επανάληψή της στο μέλλον. Δεν αποκλείεται η αξίωση αποζημίωσης βάσει των διατάξεων περί παράνομων πράξεων.
Το άρθρο 59 του ίδιου νόμου ορίζει επίσης ότι «στις περιπτώσεις που προβλέπονται στα άρθρα 57 και 58, το δικαστήριο μπορεί, με απόφασή του, να υποχρεώσει τον προσβολέα, ύστερα από αίτηση του προσβολέα και λαμβανομένης υπόψη της φύσης της προσβολής, να αποζημιώσει τον προσβολέα για την ψυχική βλάβη που υπέστη. Το ανωτέρω άρθρο προστατεύει την προσωπικότητα, και συνεπώς την ατομική αξία, ως δικαίωμα του ατόμου που κατοχυρώνεται από το άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος (ΕΣ 1735/2009).

Με άλλα λόγια, οι διατάξεις αυτές προστατεύουν τα απόλυτα δικαιώματα στην προσωπικότητα, τα οποία αποτελούν το δίκτυο των αγαθών που συνθέτουν την ανθρώπινη οντότητα και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με αυτά. Με άλλα λόγια, τα δικαιώματα προσωπικότητας περιλαμβάνουν όλα τα στοιχεία που συνιστούν τη σωματική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική προσωπικότητα του ατόμου.
Τα δικαιώματα προσωπικότητας είναι απόλυτα υπό την έννοια ότι αναπτύσσουν τη συμπεριφορά οποιουδήποτε τρίτου δράστη, είναι ανίσχυρα από μόνα τους, υπόκεινται μόνο στην παραγραφή των απαιτήσεων που απορρέουν από αυτά, είναι αναπαλλοτρίωτα και είναι απολύτως προσωπικά, διότι συνδέονται άρρηκτα με την προσωπικότητα του κατόχου τους, ως εκ τούτου, είναι αναπαλλοτρίωτα και μη μεταβιβάσιμα, εκτός από ορισμένες εκδηλώσεις που ο νόμος επιτρέπει σε εξαιρετικές περιπτώσεις (π.χ.) Είναι επίσης ενιαίο και ανεξάρτητο και δεν μπορεί να ανήκει σε περισσότερα από ένα πρόσωπα, εκτός από τις εξαιρέσεις που επιτρέπει ο νόμος (π.χ. ονόματα πνευματικών παραγωγών). Τέλος, έχει δημόσια σημασία, διότι αφορά το σύνολο της δημόσιας τάξης και των ηθών.

Είναι αδύνατο να υπάρξει εξαντλητικός κατάλογος των αγαθών που αποτελούν το περιεχόμενο των δικαιωμάτων προσωπικότητας. Ωστόσο, τα σηµαντικότερα από τα αγαθά που υπόκεινται σε προστασία δυνάµει του άρθρου 57 είναι: α) τα σωµατικά αγαθά (όπως η ζωή, η υγεία και η σωµατική ακεραιότητα)- β) τα ψυχικά αγαθά (ψυχική υγεία, συναισθηµατικός κόσµος, τα οποία στρέφονται κατά κανόνα κατά του δράστη και είναι δευτερεύοντα σε σχέση µε τις συνέπειες άλλων παράνοµων πράξεων που προκαλούν σωµατική ή ψυχική οδύνη παραβιάζονται δευτερευόντως)- γ) η εξωτερική τιμή κάθε προσώπου, η οποία αντανακλάται στην αντίληψη και την αξιολόγηση του προσώπου αυτού από τους άλλους. Αυτή αντανακλάται στην αναγνώριση και την αξιολόγηση του προσώπου από τους άλλους ή στις ηθικές αξίες που αποδίδονται στο πρόσωπο λόγω της εγκληματολογικής του ικανότητας και της αδιαμφισβήτητης ηθικής του- δ) την ελευθερία, ιδίως την ελευθερία να αναπτύσσει κανείς την προσωπικότητά του και να προβαίνει σε οποιαδήποτε ενέργεια.
Τέτοια προστατευτικά αγαθά, αν τα δούμε από τη γενικότερη προοπτική της προσωπικότητας, είναι, όπως προαναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, η τιμή και το κύρος κάθε ανθρώπου, όπου τιμή είναι ο σεβασμός με τον οποίο ένα άτομο αντιμετωπίζεται από την κοινωνία βάσει της ηθικής του αξίας ως αποτέλεσμα της συμμόρφωσής του προς τις νομικές και ηθικές υποχρεώσεις, και κύρος είναι το ιδιαίτερο κοινωνικό εγχείρημα ή το επάγγελμα- και κύρος είναι ο σεβασμός που απολαμβάνει ένα άτομο στην κοινωνία με βάση την κοινωνική αξία του ατόμου ως αποτέλεσμα των ιδιοτήτων και των ικανοτήτων του να ασκεί μια συγκεκριμένη κοινωνική επιχείρηση ή επάγγελμα.

Δηλαδή, πρόκειται για παραβίαση, παράνομη παραβίαση ή παραβίαση από τρίτο, αλλά όχι με υπαιτιότητα του παραβάτη. Προσβολή της προσωπικότητας υφίσταται σε όλες τις περιπτώσεις ατροφικής επέμβασης τρίτου στη σφαίρα της προσωπικότητας, δηλαδή σε οποιοδήποτε από τα αγαθά που συνιστούν την προσωπικότητα άλλου προσώπου, και τα αγαθά αυτά είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν την ταυτότητα της προσωπικότητας, και τα οποία κατά το χρόνο της προσβολής αποτελούν ένα ή περισσότερα από τα στοιχεία της σωματικής ή ψυχικής, πνευματικής ή κοινωνικής προσωπικότητας του θιγόμενου προσώπου Η κατάσταση των παραστάσεων διαταράσσεται. Κάθε παράσταση αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο είδος προσβολής και μπορεί να γίνει με παράλειψη. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει ονειροπόληση ή αμφιβολίες σχετικά με την προσωπική ή επαγγελματική ακεραιότητα του προσώπου, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε υποψίες ότι το πρόσωπο είναι ένοχο με ανέντιμο τρόπο κατά την εκτέλεση των επαγγελματικών του καθηκόντων ή άλλων πτυχών των δραστηριοτήτων του.

Προϋποθέσεις για την προστασία της προσωπικότητας με τις διατάξεις των παραπάνω άρθρων είναι κατά συνέπεια και με βάση τη νομολογία: α) η ύπαρξη προσβολής της προσωπικότητας με πράξη ή παράλειψη άλλου που διαταράσσει μια ή περισσότερες εκδηλώσεις της σωματικής, ψυχικής, πνευματικής και κοινωνικής ατομικότητας του βλαπτόμενου κατά τη στιγμή της προσβολής, β) η προσβολή να είναι παράνομη που συμβαίνει, όταν γίνεται χωρίς δικαίωμα ή με βάση δικαίωμα, το οποίο όμως είτε είναι μικρότερης σπουδαιότητας στο πλαίσιο της έννομης τάξης είτε ασκείται καταχρηστικά κατά την έννοια των άρθρων 281 ΑΚ και 25§3 του Συντάγματος και γ) πταίσμα του προσβολέα, όταν πρόκειται ειδικότερα για επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης εξαιτίας της παράνομης προσβολής της προσωπικότητας (ΟλΑΠ 2/2008, ΑΠ 1599/2000, 333/2010, 356/2010, 1007/2010). Στην περίπτωση αυτή η παράνομη και συγχρόνως υπαίτια προσβολή της προσωπικότητας συνιστά ασφαλώς ειδικότερη μορφή αδικοπραξίας (ΑΠ 167/2000), οπότε συνδυαστικά εφαρμόζονται και οι διατάξεις των άρθρ. 914, 919, 920 και 932 ΑΚ, ιδίως για την αποκατάσταση της τυχόν υλικής ζημίας του προσβληθέντος (άρθρ. 57§2 ΑΚ), ενώ αδιάφορη για το χαρακτήρα της προσβολής ως παράνομης είναι η φύση της διάταξης που ενδέχεται με την προσβολή να παραβιάζεται και η οποία έτσι μπορεί να ανήκει σε οποιοδήποτε κλάδο ή τμήμα του δικαίου.

Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 914 του Αστικού Κώδικα, το πρόσωπο που προκαλεί παράνομα και υπαίτια ζημία σε άλλο πρόσωπο υποχρεούται να αποκαταστήσει τη ζημία αυτή. Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα, σε περίπτωση αδικοπραξίας, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που κρίνει εύλογη, ανεξάρτητα από την αποζημίωση της περιουσιακής ζημίας. Αυτό ισχύει ιδίως για πρόσωπα που έχουν υποστεί προσβολή της τιμής, της υγείας ή της αγνότητάς τους ή που έχουν στερηθεί την ελευθερία τους.

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι, γενικά, οι αξιώσεις που απορρέουν από την προσβολή των απόλυτων και υπέρτατων νομικών δικαιωμάτων των δικαιωμάτων προσωπικότητας είναι: 1. αξιώσεις για την άρση της προσβολής (ΑΚ 57 παρ. 1 εδ. α): η προσβολή πρέπει να είναι παράνομη και παρούσα. Για να θεωρηθεί η προσβολή παρούσα, αρκεί η προσβολή να έχει προηγηθεί και να είναι πιθανό να επαναληφθεί στο μέλλον ή να επίκειται για πρώτη φορά στο μέλλον, αλλά δεν απαιτείται αμέλεια. Προϋπόθεση της αγωγής είναι η αποκατάσταση της κατάστασης που υπήρχε πριν από την προσβολή (π.χ. ανάκληση δημοσιεύματος εφημερίδας που αναφέρει μάρτυρα ως κατηγορούμενο). 2. Αγωγή για μη ύπαρξη μελλοντικής προσβολής (ΑΚ 57 παρ. 1 εδ. α): Σύμφωνα με τη διατύπωση της διάταξης αυτής, προϋπόθεση για την αξίωση αυτή είναι η προηγούμενη παράνομη προσβολή και η μελλοντική της 3. Αγωγή αποζημίωσης (ΑΚ 57(2)): πρέπει να πληρούται η προϋπόθεση της αδικοπραξίας/παράνομης πράξης. Δηλαδή, η παράβαση πρέπει να συνιστά αδικοπραξία, να υπάρχει αμέλεια και να υπάρχει περιουσιακή ζημία που συνδέεται αιτιωδώς με την παράβαση. Οι αξιώσεις αποζημίωσης υπόκεινται σε πενταετή παραγραφή, αλλά ειδικές διατάξεις για τις αξιώσεις αποζημίωσης λόγω προσβολής της προσωπικότητας προβλέπονται στον ΑΚ 920. 4. Αξιώσεις αποζημίωσης λόγω προσβολής της προσωπικότητας: πρόκειται για ηθική βλάβη που συνίσταται σε συναισθηματική οδύνη που προκαλείται από προσβολή της προσωπικότητας. Αυτή η αξίωση αποζημίωσης προϋποθέτει παράνομη προσβολή, ένα πλημμέλημα σύμφωνα με τη νομολογία, αν και θεωρητικά η αντίθετη θέση είναι συνηθέστερη.

Το δικηγορικό γραφείο Οικονόμου & Οικονόμου στην Αθήνα μπορεί να αναλάβει τη νομική υποστήριξη σας διαθέτοντας τους καλύτερους δικηγόρους ποινικού δικαίου για προσβολή προσωπικότητας στην Ελλάδα σε περιπτώσεις ζημιάς σε προσωπικό επίπεδο. Αν αναζητείτε δικηγόρο για υπόθεση προσβολής προσωπικότητας, μπορείτε να επικοινωνήσετε με το γραφείο Οικονόμου & Οικονόμου στην Αθηνα μέσω email: econlaw@live.com, καλώντας στο τηλ 2103603824 ή συμπληρώνοντας τη φόρμα επικοινωνίας ώστε να σας εκπροσωπήσουμε ενώπιον των ποινικών δικαστηρίων προασπίζοντας τα δικαιώματα σας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.