Παρένθετη μητρότητα στην Ελλάδα
Η υποβοηθούμενη ανθρώπινη αναπαραγωγή άρχισε να εφαρμόζεται το 1978, όταν γεννήθηκε το πρώτο παιδί στο Ηνωμένο Βασίλειο με εξωσωματική γονιμοποίηση. Έκτοτε, οι συνεχείς ιατρικές καινοτομίες και εξελίξεις έχουν δώσει λύσεις στο πρόβλημα της υπογονιμότητας, αλλά έχουν επίσης δημιουργήσει την ανάγκη ρύθμισης νέων οικογενειακών σχέσεων, όπως η παρένθετη μητρότητα.
Στην Ελλάδα, ο νόμος αριθ. 3089 του 2002 και ο νόμος αριθ. 3305 του 2005 δημιούργησαν το νομικό πλαίσιο για τον τομέα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγικής υγείας (Ι.Υ.Α.).Η παρένθετη μητρότητα είναι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα, όχι μόνο στον τομέα της Ι.Υ.Α., αλλά και από βιοηθική, θρησκευτική και κοινωνική άποψη. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η παρένθετη μητρότητα απαγορεύεται ρητά. Τι είναι όμως η παρένθετη μητρότητα και υπό ποιες προϋποθέσεις επιτρέπεται στην Ελλάδα;Παρένθετη μητρότητα είναι ο «δανεισμός» της μήτρας μιας άλλης γυναίκας (παρένθετης μητέρας) από την οποία έχει εμφυτευτεί ένα γονιμοποιημένο ωάριο από μια γυναίκα που επιθυμεί ένα παιδί (παρένθετη μητέρα). Το ελληνικό νομικό σύστημα απαγορεύει τη λεγόμενη πλήρη παρένθετη μητρότητα, δηλαδή τις περιπτώσεις όπου η παρένθετη μητέρα λαμβάνει ωάρια από την παρένθετη μητέρα. Η λογική πίσω από αυτό είναι ότι απαγορεύεται λόγω της ψυχολογικής επιβάρυνσης της παρένθετης μητέρας που έχει το δικό της γενετικό υλικό (ωάρια).
Η παρένθετη μητρότητα επιτρέπεται σύμφωνα με τα άρθρα 1456 και 1458 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα (ΑΚ) εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.
Εκτός από τα παντρεμένα ζευγάρια, οι ελεύθεροι σύντροφοι και οι ανύπαντρες γυναίκες μπορούν επίσης να γίνουν γονείς μέσω παρένθετης μητρότητας. Η αίτηση πρέπει να υποβάλλεται από μία γυναίκα.Οι βασικές προϋποθέσεις είναι οι εξής: Η αίτηση πρέπει να υποβάλλεται από τον ενδιαφερόμενο:
- Η μητέρα του αιτούντος δεν πρέπει να είναι άνω των 50 ετών. Αυτό είναι το ανώτατο όριο αναπαραγωγικής ηλικίας σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει μια ελληνική απόφαση που χορήγησε άδεια σε μια 52χρονη γυναίκα με την αιτιολογία ότι τα γονίδιά της είχαν κρυοσυντηρηθεί εντός του ορίου ηλικίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι σαφές ότι το δικαστήριο ερμήνευσε το νόμο με παρελκυστικό τρόπο και προσπάθησε να δώσει λύση στα αιτήματα μιας γυναίκας που επιθυμούσε διακαώς να γίνει μητέρα.
- Η αιτούσα πρέπει να είναι ιατρικά ανίκανη να συλλάβει, όπως αποδεικνύεται από ιατρική τεκμηρίωση.
- Η παρένθετη μητέρα πρέπει να είναι ηλικίας 25-45 ετών, να έχει ήδη ένα παιδί και να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές.
- Η αιτούσα, ο σύζυγος ή ο σύντροφός της και η παρένθετη μητέρα πρέπει να υποβληθούν σε έλεγχο για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Η παρένθετη μητέρα πρέπει επίσης να υποβληθεί σε ψυχιατρική αξιολόγηση.
- Η αιτούσα ή η παρένθετη να έχει μόνιμη κατοικία ή τουλάχιστον προσωρινή διαμονή στην Ελλάδα.
- Το γενετικό υλικό να μην ανήκει στην παρένθετη μητέρα.
- Η παρένθετη μητέρα πρέπει να έχει έγγραφη συμφωνία στην οποία να συμφωνεί να υποβληθεί σε παρένθετη μητρότητα χωρίς κανένα οικονομικό αντάλλαγμα. Επομένως, επιτρέπεται μόνο η αλτρουιστική παρένθετη μητρότητα και απαγορεύεται οποιαδήποτε οικονομική συναλλαγή. Ωστόσο, σύμφωνα με την απόφαση του Οργανισμού για τις Τεχνολογίες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, πρέπει να αποζημιώνονται τα έξοδα της εγκυμοσύνης, του τοκετού και της μεταγεννητικής φροντίδας, καθώς και η αποζημίωση για την απουσία από την εργασία της παρένθετης μητέρας.
Είναι σημαντικό ότι ο νομοθέτης επέτρεψε μόνο στις γυναίκες να υποβάλουν αίτηση. Ωστόσο, οι θεωρίες και τα δικαστήρια έχουν αμφισβητήσει το παραδεκτό των αιτήσεων μόνο από άγαμους άνδρες. Κατά μία άποψη, ο αποκλεισμός των ανδρών είναι απαράδεκτος, διότι αποτελεί κατάφωρη διάκριση εις βάρος των ανδρών και έρχεται σε άμεση αντίθεση με το άρθρο 4 του Συντάγματος. Στη βάση αυτή, έχουν ήδη εκδοθεί δύο αποφάσεις ελληνικών δικαστηρίων που επιτρέπουν κατ’ αρχήν την αποδοχή άγαμων ανύπαντρων ανδρών. Ωστόσο, και στις δύο αυτές αποφάσεις ασκήθηκε έφεση από τον αρμόδιο εισαγγελέα και η μία από αυτές έχει ήδη παραγραφεί.
Η Ουκρανία διαθέτει το πιο ευνοϊκό νομικό πλαίσιο για την παρένθετη μητρότητα και είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς ιατρικού τουρισμού στον τομέα της παρένθετης μητρότητας.Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει νόμο περί αλτρουιστικής παρένθετης μητρότητας και δεν εφαρμόζει συμβάσεις παρένθετης μητρότητας, αλλά διαθέτει νόμο που καθορίζει τους νόμιμους γονείς των παιδιών που γεννιούνται μέσω παρένθετης μητρότητας.
Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, οι συμβάσεις παρένθετης μητρότητας είτε απαγορεύονται ρητά από το νόμο (π.χ. στη Γαλλία, όπου θεωρούνται πράξη κατά της δημόσιας τάξης και των χρηστών ηθών και υπόκεινται σε αστικές και ποινικές κυρώσεις- Βουλγαρία, Μάλτα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία), είτε επειδή το αντικείμενο της σύμβασης θεωρείται παράνομο ή ανήθικο. θεωρείται άκυρη (Βέλγιο, Γερμανία, Ελβετία). Ορισμένες χώρες δεν έχουν ειδικές νομοθετικές διατάξεις για την παρένθετη μητρότητα (π.χ. Τσεχική Δημοκρατία, Κύπρος, Εσθονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχική Δημοκρατία), ενώ άλλες απαγορεύουν την εμπορική παρένθετη μητρότητα αλλά δεν ρυθμίζουν την αλτρουιστική παρένθετη μητρότητα (Δανία, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Λετονία, Ουγγαρία, κ.λπ.) Στις Κάτω Χώρες, η αλτρουιστική παρένθετη μητρότητα επιτρέπεται υπό πολύ αυστηρούς όρους, ουσιαστικά μόνο για ετεροφυλόφιλα ζευγάρια σε μία από τις 18 αδειοδοτημένες κλινικές. Στη Σουηδία, από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει ειδική νομοθεσία και είναι παράνομο για τις κλινικές IUI να συνάπτουν συμβάσεις παρένθετης μητρότητας.
Στις Η.Π.Α δεν υφίσταται ομοσπονδιακή νομοθετική ρύθμιση και η παρένθετη μητρότητα αποτελεί ζήτημα που αντιμετωπίζεται πολιτειακά.
Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην ΕΕ με ειδικό νόμο για την παρένθετη μητρότητα, όπου το παιδί που γεννιέται μετά από δικαστική άδεια θεωρείται νόμιμο παιδί της αιτούσας και του συζύγου/συντρόφου της.
( Άρθρο 1464 Ελληνικού Αστικού Κώδικα « Στην περίπτωση τεχνητής γονιμοποίησης, αν η κυοφορία έγινε από άλλη γυναίκα υπό τους όρους του άρθρου 1458 Α.Κ. (δηλαδή μετά από δικαστική άδεια), μητέρα του τέκνου τεκμαίρεται η γυναίκα στην οποία δόθηκε η σχετική δικαστική άδεια.)Μετά τον Νόμο 4272/2014 (άρθρο 17) η Ελλάδα πλέον αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για αλλοδαπές αιτούσες μητέρες για την απόκτηση τέκνου μέσω της διαδικασία της παρένθετης μητρότητας.
Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έχει αποκτήσει τη φήμη ενός παραδείσου για την παρένθετη μητρότητα, λόγω της ιδιαίτερα ευνοϊκής νομοθεσίας της σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ, όπου η απόκτηση παιδιού μέσω αυτής της μεθόδου απαγορεύεται. Επίσημα στοιχεία για τον αριθμό των κυήσεων με παρένθετη μητέρα στην Ελλάδα δεν υπάρχουν. Τα μόνα στοιχεία που υπάρχουν αφορούν την περίοδο από το 2005 έως το 2015, έτη κατά τα οποία εκδόθηκαν 173 δικαστικές αποφάσεις μόνο από το Πρωτοδικείο Αθηνών, χωρίς να είναι γνωστό αν ακολούθησε μεταφορά εμβρύου, κύηση και τοκετός. Ζευγάρια, κυρίως από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, όπου δεν έχει θεσμοθετηθεί καμία μορφή παρένθετης μητρότητας, καταφεύγουν στην Ελλάδα -μεταξύ άλλων χωρών- προκειμένου να αποκτήσουν το πολυαναμενόμενο παιδί τους. Ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιο Στη χώρα μας, οι νόμοι 3089/2002 και 3305/2005 δημιούργησαν το πλαίσιο για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και συγκεκριμένα για την παρένθετη μητρότητα, η οποία περιλαμβάνει τη μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων, συχνά από τη βιολογική μητέρα, στο σώμα μιας άλλης γυναίκας, η οποία κυοφορεί και κυοφορεί το παιδί. “Οι σχετικές διατάξεις για την παρένθετη μητρότητα ορίζονται κυρίως στον Αστικό Κώδικα (άρθρα 1458, 1464), στο νόμο 3305/2005 και στην απόφαση 1704 της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής – ΕΑΑΥ (ΦΕΚ Β5524/26.10.2022).
Επικοινωνήστε με τους καλύτερους δικηγόρους οικογενειακού δικαίου για θέματα παρένθετης μητρότητας του γραφείου Οικονόμου & Οικονόμου στην Αθήνα σύμφωνα με το Lawzana, μέσω της ειδικής σχετικής φόρμας, καλέστε μας στο 210 3603824 ή στείλτε μας ένα email στο econlaw@live.com
